روان درمانی تحلیلی با کودک و نوجوان

​

روان درمانی تحلیلی چیست؟

            روان درمانی تحلیلی، رویکردی است که بر پایه نظریات زیگموند فروید بنا شده است. این رویکرد بر این فرض استوار است که بسیاری از مشکلات روانی ریشه در تعارض‌های ناهشیار (ناخودآگاه)، تجربه‌های اولیه‌ی زندگی و روابط مهم دوران کودکی دارند. این تعارض‌ها اگر نادیده گرفته شوند، در قالب علائم روان‌شناختی، مشکلات رفتاری یا هیجانی بروز می‌کنند.

کار با کودکان: زبان بازی، درک احساس

        کودکان توانایی کلامی و شناختی لازم برای بیان احساسات پیچیده را ندارند. به همین دلیل، در روان درمانی تحلیلی، بازی و نقاشی ابزارهای اصلی برای کار با کودک هستند. بازی برای کودک چیزی فراتر از سرگرمی است؛ بازی زبان احساسات اوست.

        درمانگر از طریق مشاهده‌ی بازی‌های کودک، نوع ارتباط او با اسباب‌بازی‌ها، نقش‌هایی که انتخاب می‌کند و داستان‌هایی که در بازی می‌سازد، به درک عمیق‌تری از دنیای درونی‌اش می‌رسد.
برای مثال، کودکی که همیشه در بازی‌هایش نقش قربانی را بازی می‌کند، ممکن است احساس بی‌قدرتی یا ترس نسبت به محیط یا اطرافیانش را تجربه کند. درمانگر با همراهی کودک در بازی، معناهای پنهان را کشف می‌کند، به زبان ساده آن‌ها را برای کودک بازتاب می‌دهد و به او کمک می‌کند احساساتش را بشناسد، بیان کند و با آن‌ها کنار بیاید.

    در این فرآیند، رابطه‌ی بین درمانگر و کودک نیز نقش درمانی دارد. کودک ممکن است احساساتی مثل ترس، خشم، عشق یا وابستگی که در روابط مهم زندگی‌اش تجربه کرده، در رابطه با درمانگر بازسازی کند.

کار با نوجوانان: بازتاب هویت، کشف تعارض

            نوجوانی دوره‌ای پیچیده و پُر از تغییر است. نوجوان دیگر کودک نیست، اما به قلمرو بزرگسالی نیز به طور کامل وارد نشده است. این دوره معمولاً با پرسش‌های اساسی همراه است: «من کیستم؟»، «چه چیزهایی در زندگی می خواهم؟»، «کجای این دنیا ایستاده‌ام؟».

    روان درمانی تحلیلی به نوجوان کمک می‌کند تا با این پرسش‌ها روبه‌رو شود، تعارض‌های درونی‌اش را بشناسد و احساساتش را پردازش کند.

    در کار با نوجوان، ابزار اصلی گفت‌وگو است؛ درمانگر فضایی امن و غیرقضاوت‌گر فراهم می‌کند تا نوجوان بتواند آزادانه درباره‌ی احساسات، خاطرات، رؤیاها، افکار یا حتی سکوت‌ها و شوخی‌هایش صحبت کند.

    بسیاری از مشکلات نوجوانان، مثل:

• افسردگی، اضطراب، احساس تنهایی یا پوچی
• سردرگمی هویتی، تعارض با والدین
• رفتارهایی مانند مصرف مواد یا خودآزاری
  
  از دیدگاه تحلیلی، ریشه در تعارض‌هایی دارند که ممکن است به گذشته برگردند یا از روابط فعلی ناشی شوند.
  
  درمانگر تلاش می‌کند این تعارض‌ها را از ناخودآگاه به سطح آگاهی نوجوان بیاورد تا بتواند آن‌ها را بفهمد و حل کند.

نقش والدین

        در کار با کودکان، جلسات مشاوره با والدین بسیار مهم است. درمانگر با آن‌ها در مورد وضعیت کودک، نوع رابطه والد - کودک، و راه‌های کمک به کودک صحبت می‌کند. همکاری والدین با درمانگر، روند درمان را بسیار مؤثرتر می‌سازد.

در کار با نوجوانان، موضوع استقلال اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل، درمان معمولاً به‌ صورت انفرادی انجام می‌شود و اطلاعات جلسات محرمانه می‌ماند، مگر در موارد تهدید کننده برای سلامت نوجوان. با این حال، ممکن است درمانگر با اطلاع خود نوجوان، جلساتی با والدین نیز داشته باشد تا فهم عمیق‌تری از محیط خانوادگی و روابط بین‌فردی او به دست آورد.

این رویکرد برای چه کسانی مناسب است؟

    روان درمانی تحلیلی می‌تواند برای کودکانی که با موارد زیر دست و پنجه نرم می­کنند، بسیار مفید باشد:

• علائم روان‌تنی (دل‌درد، سردرد)
• اضطراب یا ترس مزمن
• پرخاشگری یا رفتارهای پس‌رفت‌کننده (مثل شب‌ادراری)
• تجربه‌های دشوار مثل طلاق، سوگ یا مورد سوءرفتار قرار گرفتن
  
  

    در نوجوانان نیز، این رویکرد به‌ویژه در موارد زیر می‌تواند عمیق و مؤثر باشد:

• افسردگی، اضطراب، بی‌انگیزگی
• بحران هویت
• مشکلات رفتاری یا روابط عاطفی ناپایدار
• تجربه‌های عاطفی حل‌نشده

سخن آخر

روان درمانی تحلیلی با کودک و نوجوان، تنها به درمان علائم رفتاری یا هیجانی نمی‌پردازد، بلکه نگاهی عمیق به دنیای درونی آن‌ها دارد؛ دنیایی که گاه در سکوت، بازی یا کلمات پنهان است. این رویکرد فرصتی فراهم می‌کند تا کودک یا نوجوان با خودِ واقعی‌اش ارتباط برقرار کند، ریشه‌ی احساسات و رفتارهایش را بشناسد و در مسیری سالم‌تر رشد کند. گرچه این مسیر نیازمند زمان، صبوری و همکاری والدین است، اما می‌تواند تحولی بنیادین در زندگی و آینده‌ی روانی آن‌ها ایجاد کند. در جهان پرشتاب و پیچیده‌ی امروز، شاید یکی از مهم‌ترین هدیه‌هایی که می‌توانیم به فرزندانمان بدهیم، فرصتی برای شناخت خود و تجربه‌ی رابطه‌ای امن و پذیرنده در اتاق درمان باشد.